Partizanska bolnica Franja | Slovenija

Partizanska bolnica Franja | Slovenija

Partizanska bolnica Franja nalazi se u klisuri Pasica u selu Dolenji Novaki kod mesta Cerkno.
Partizanska bolnica Franja, danas muzejski kompleks, bila je tajna partizanska bolnica u doba Drugog svetskog rata smeštena u nepristupačnom terenu uz potok Čerinščica.

Izgrađena je u decembru 1943. godine i bila je jedina tako opremljena bolnica u to vreme, daleko od očiju neprijatelja. Bolnicu Franju neprijatelj nikad nije otkrio i to je ono što je čini jedinstvenom i što privlači veliki broj posetioca. Muzejski kompleks Bolnicu Franju čini 15 drvenih baraka. Bila je među najbolje opremljenim tajnim partizanskim bolnicama te je uz operacionu salu posedovala i rentgenski uređaj, prostorije za zbrinjavanje invalida i malu elektranu. Ranjenike su dovozili u bolnicu isključivo pod okriljem mraka kroz potok, kako neprijatelj ne bi prepoznao tragove po putu i tako otkrio bolnicu. Ranjenici su na očima imali poveze kako ne bi mogli otkriti gde je tačna lokacija bolnice Franja u slučaju da budu zarobljeni, a živote su im spašavali u uslovima koje bi danas bilo teško i zamisliti. Među ranjenicima su bili, osim Slovenaca i pripadnika bivših jugoslavenskih naroda, Ialijani, Poljaci, Francuzi, Austrijanci i dva Amerikanca.

Tokom svog delovanja do 1945. godine u nju je ukupno doveženo 578 ranjenika, a 78 ih nije preživelo. Većina umrlih život je izgubila dok su čekali da se dopreme u bolnicu. Umrle su pokapali na obližnjem groblju s bocom rakije i karticom na kojoj su pisale informacije kako bi se tela naknadno mogla identifikovati. Nakon rata, svi posmrtni ostaci prebačeni su porodicama.

Nakon kapitulacije Italije u jesen 1943. godine, doktor Viktor Volčjak i grupa boraca počeli su graditi novu bolnicu u jedva pristupačnoj klisuri, prema savetu jednog lokalnog stanovnika, Janeza Peternelja. Uz predanu pomoć meštana, bolnica se gradila postepeno do kraja rata pored Čerinščica potoka. Ime Franja dobila je po glavnoj doktorki koja je upravljala bolnicom Franji Bojc Bidovec, a izgradio ju je doktor Viktor Volčjak. Bolnica je dobila i nagradu Američkog udruženja veterana pilota 2. svetskog rata za spašavanje Harolda Adamsa, pilota srušenog nad Slovenijom. Nakon katastrofalne poplave koja je uništila bolnicu u septembru 2007. godine, spomenik je rekonstruisan gotovo u celosti. Voda je odnela gotovo sve originalne predmete iz bolnice, tek 80-ak ih je naknadno pronađeno i vraćeno u bolnicu. Na temelju prethodno pripremljenih crteža i dokumenata objekti su obnovljeni i izrađene su kopije predmeta.

Danas je Partizanska bolnica Franja spomenik kulture na UNESCO-vom spisku svetske baštine. Uprkos gubitku autentičnog materijala, bolnica je ostala simbol borbe, humanosti i junaštva Slovenaca koji su, zajedno s drugim narodima, ustali u borbi protiv fašizma i nacizma.